Rodzaje ceramiki: porcelana, kamionka, fajans. Czym różnią się między sobą poszczególne wyroby ceramiczne?

Ceramika oznacza wyroby z wypalonej gliny. Taki sposób produkcji naczyń i innych przedmiotów codziennego użytku znany jest ludzkości od zarania dziejów. Najstarsze odkrycia w tym obszarze datowane są nawet na 13 tys. lat p.n.e. Dziś fabrykaty ceramiczne znajdują zastosowanie w wielu różnych dziedzinach życia - od budownictwa, aż po medycynę. Najpowszechniejsze jest jednak ich wykorzystanie w kuchni. Zazwyczaj z tworzyw tego typu wykonana jest cała zastawa stołowa. Jakie rodzaje materiałów ceramicznych znaleźć można na rynku i czym różnią się one między sobą?

Choć naczynia ceramiczne mogą nieznacznie różnić się swoimi właściwościami, to zawsze powstają w dość podobny sposób. Sprawia to, że każde z nich odznacza się takimi cechami jak:

• wytrzymałość mechaniczna,
• odporność na wysokie temperatury,
• bardzo dobra izolacyjność,
• twarda konstrukcja.

Są to zalety, którymi powinny odznaczać się wszystkie elementy kuchennej zastawy. Warto wspomnieć również o tym, że materiały ceramiczne są całkowicie naturalne i nie wchodzą w reakcje chemiczne z żywnością. Dzięki temu nie zmieniają smaku i zapachu potraw, a ich eksploatacja jest w pełni bezpieczna dla zdrowia. Kiedy ulegną zniszczeniu bądź zużyciu, można je natomiast zutylizować bez obaw o środowisko.

Przedmioty z tworzyw ceramicznych powstają z odpowiednio przygotowanej gliny, która utwardzana jest przez obróbkę w bardzo wysokich temperaturach. Mogą różnić się między sobą składem, metodą produkcji i jakością surowców. Od tych czynników zależeć będzie, jaki wyrób ostatecznie uzyskamy. Do najpopularniejszych materiałów tego typu należą:

• Kamionka - mieszanka gliny i piasku kwarcowego. Najczęściej wykorzystywana jest do produkcji misek i kubków, ale też płytek podłogowych. Z tego materiału wykonane są np. miseczka w kratę DUKA SIREN 500 ml biała granatowa kamionka.
• Porcelana - najwyższej jakości wyrób, składający się m.in. z kwarcu. Jest kilkukrotnie wypalana i odznacza się najbardziej delikatną konstrukcją. Wytwarza się z niej eleganckie serwisy kawowe i obiadowe, jak na przykład zestaw obiadowy DUKA TIME 18 elementów biały porcelanowy, a także elementy dekoracyjne. 
• Fajans - materiał podobny do porcelany, lecz produkowany z niższej jakości kaolinu (białej glinki). Wykorzystywany jest jako imitacja porcelany, a służy do wytwarzania nie tylko elementów zastawy stołowej, ale i sprzętu sanitarnego (np. umywalek).
• Terakota - jest to rodzaj ceramiki nieszkliwionej, która zastosowanie znajduje przede wszystkim w budownictwie.
• Porcelit - materiał podobny do porcelany, lecz odznaczający się gorszą jakością. Stosuje się go między innymi w medycynie - powstają z niego protezy.
• Wyroby garncarskie - to produkty wykonane z glin pospolitych, wypalane w niższych temperaturach.

Jako że talerze i kubki produkuje się przede wszystkim z trzech pierwszych rodzajów opisanych wyżej tworzyw ceramicznych, to właśnie im przyjrzymy się bliżej w dalszej części naszego poradnika. Dzięki temu poznasz nie tylko różnice dotyczące procesu wytwarzania tych materiałów, ale i właściwości poszczególnych rodzajów gotowych naczyń.

Kamionka składa się z gliny, szamotu i piasku kwarcowego. Jest to zatem tworzywo o wysokim poziomie wytrzymałości, które może być wykorzystywane nawet w budownictwie. Do jego cech charakterystycznych należy również odporność na działanie kwasów, w związku z czym wykonane z niej wyroby świetnie nadają się do przygotowywania kiszonek. Naczynia wykonane z kamionki wyróżniają się też na tle innych rodzajów zastawy ze względu na swój oryginalny wygląd. Są proste i surowe, mogą mieć nieregularne kształty i przypominają nieco antyki bądź amatorskie wyroby. Producenci chętnie podkreślają te nieoczywiste walory, dostarczając w ten sposób na rynek idealne wyposażenie do wnętrz rustykalnych, prowansalskich i eklektycznych.

Porcelana to mieszanka kwarcu, skalenia i glinki kaolinowej, która stanowi najważniejszy składnik tego tworzywa. Co ciekawe, jego nazwa nawiązuje do wzgórza Gaoling w Chinach, gdzie już przed wiekami wydobywano surowiec wykorzystywany do produkcji porcelany. Wyroby z tego materiału łączą w sobie dwie pozornie nieprzystające do siebie cechy: trwałość i subtelność. Porcelanowe naczynia mogą być bowiem bardzo cienkie - nawet do tego stopnia, że przepuszczają światło. Mimo to odznaczają się niezwykłą wytrzymałością i odpornością na wysokie temperatury. Należy jednak pamiętać, że ze względu na delikatną konstrukcję, trzeba się z nimi obchodzić delikatnie. Porcelana jest niewątpliwie najdroższym tworzywem ceramicznym, ale jeśli tylko właściwie się o nią dba, okaże się znakomitą inwestycją na długie lata. Przykład takiego produktu stanowi zestaw do przystawek z 5 miseczkami na tacy DUKA SERVE biały porcelana.

Skoro wiesz już, czym wyróżniają się wyroby porcelanowe, musisz jeszcze zdawać sobie sprawę, że występują one na rynku w różnych wariantach. Dzieli się je przede wszystkim na porcelanę twardą i miękką. Choć jedną i drugą wytwarza się z kaolinu, kwarcu i skalenia, to proporcje tych składników w obu przypadkach są jednak nieco inne:

Aby uzyskać twardą porcelanę, stosuje się następujące proporcje: 40 - 60% kaolinu, 20 - 30% kwarcu i 20 - 30% skalenia. Tego typu wyroby wypala się w temperaturze 1350 - 1460 stopni Celsjusza. To właśnie z takiego materiału wykonana jest większość europejskiej porcelany. Odznacza się ona gładką konstrukcją i wysokim poziomem wytrzymałości, a do jej barwienia wykorzystuje się tylko kilka barwników. Jeśli więc posiadasz na przykład białe filiżanki do kawy, które wyprodukowano w Europie, najprawdopodobniej masz do czynienia z twardą porcelaną.

Na samym początku warto zauważyć, że miękka porcelana to absolutnie najcenniejszy i najbardziej szlachetny materiał, z jakiego wytwarza się naczynia. Nic dziwnego - są one wyjątkowo lekkie, cienkie i delikatne, a ustawione pod światło mogą wydawać się wręcz przezroczyste. O takie skarby warto więc należycie się troszczyć. Często będą one ozdobione bogatymi wzorami i mogą występować w różnych kolorach, ponieważ większość farb nakładanych pod szkliwem wytrzymuje obróbkę cieplną w 1280 - 1320 stopni Celsjusza. Jak widzisz, miękką porcelanę wypala się w nieco niższej temperaturze niż twardą. Co więcej, do jej skomponowania używa się też innych proporcji, a mianowicie: 25 - 40% kaolinu, 30 - 35% kwarcu i 25 - 40% skalenia. Takim składem charakteryzuje się zdecydowana większość chińskiej porcelany.

Pisząc o miękkiej porcelanie, nie sposób pominąć tak zwanej porcelany kostnej (bone china). Została ona wynaleziona przez Anglików na początku XIX wieku, a do jej produkcji niezbędna jest nie tylko odpowiednia wiedza, ale i specjalistyczne zaplecze technologiczne. Jak łatwo domyślić się po samej nazwie, do porcelany kostnej dodawany jest jeden wyjątkowy składnik - mączka zwierzęca. W trosce o środowisko naturalne pył kostny coraz częściej zastępowany jest jednak innymi, bardziej ekologicznymi materiałami. W efekcie powstają piękne naczynia o niemal szklistej powierzchni i najwyższym wskaźniku bieli. Tego typu talerze czy filiżanki do herbaty cechują się również delikatnym połyskiem, zerową porowatością i bardzo wygodną eksploatacją - można je bowiem myć w zmywarce i podgrzewać w mikrofalówce.

Na koniec warto dwoma słowami wspomnieć o fajansie, który z wyglądu przypomina nieco porcelanę. Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że jest jedynie jej tańszym zamiennikiem. Wykorzystanie niższej jakości glinki w procesie produkcyjnym skutkuje tym, że wyroby fajansowe nie przepuszczają światła, są znacznie grubsze i cięższe od porcelany. Co ciekawe, zawsze muszą być też szkliwione, ponieważ w innym razie mogą chłonąć wodę. Porcelana - w przeciwieństwie do fajansu - przejawia swoje atrakcyjne właściwości nawet bez szkliwa. Jej ciekawą alternatywę stanowi też porcelit, który w kuchni wykorzystywany jest przede wszystkim w naczyniach do zapiekania.

Wiedząc, jak rozpoznać różne typy ceramiki, z łatwością wybierzesz idealne naczynia do swojego mieszkania. Ich szeroką ofertę znajdziesz oczywiście na DUKA.com!